Izabella Cywińska patronką Teatru Nowego w Poznaniu

Do tej pory Teatr Nowy nosił imię Tadeusza Łomnickiego.

Izabella Cywińska zmarła w 2023 roku. Z początkiem 2024 roku obecny dyrektor teatru Piotr Kruszczyński wystąpił do wielkopolskiego samorządu z wnioskiem o rozpoczęcie procedury umożliwiającej zmianę nazwy instytucji.

Uroczystego odsłonięcia tablicy pamiątkowej poświęconej Izabelli Cywińskiej dokonał w poniedziałek wieczorem marszałek województwa wielkopolskiego Marek Woźniak wraz z dyrektor Departamentu Narodowych Instytucji Kultury w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego Hanną Wróblewską.

Aktor Teatru Nowego od 1975 roku Andrzej Lajborek powiedział PAP w poniedziałek, że to Izabella Cywińska ukształtowała poznańską scenę.

„Ten patronat jej się po prostu należy. Kiedy Iza przyszła do Poznania, od razu postawiła na teatr polityczny, na teatr, w którym widzowie i my, na scenie, mogliśmy mówić jak najbardziej jednym głosem. To się bardzo udało. Te wszystkie próby Izy ściągnięcia młodych ludzi przynoszą efekty do dzisiaj – w bardzo dobrym tego słowa znaczeniu. Wtedy to byli licealiści, studenci, bardzo młoda inteligencja, a dziś mamy na widowni trzecie, może już czwarte pokolenie tych, którzy wtedy byli” – powiedział PAP Lajborek.

„Ona nam matkowała. I dlatego też można powiedzieć, że w jakim sensie dobrze, że jest patronką. Matka założycielka, jak mówi dyrektor Kruszczyński. Ślady Izy są tutaj wszędzie, na każdym miejscu. One są nie do podrobienia i właściwie wszyscy dyrektorzy, którzy byli po niej w jakimś sensie się na niej wzorowali. Ona dała pewien wzór, który rozbłysnął i nie gaśnie” – dodał.

Andrzej Lajborek przypomniał, że gdy teatr wystawiał spektakl „Oskarżony: Czerwiec pięćdziesiąt sześć” niemal po każdym spektaklu rozbrzmiewał Mazurek Dąbrowskiego. Spektakl ten miał premierę w czerwcu 1981 roku.

„Mogliśmy tu przeżyć niezwykłe chwile, kiedy to porozumienie między nami a widownią było tysiącprocentowe; kiedy razem płakaliśmy, razem się śmialiśmy i razem śpiewaliśmy Mazurka Dąbrowskiego. Kiedy graliśmy ten spektakl, mieliśmy kamerzystów z całego świata. A potem Izy zabrakło, wybrała ministerstwo. I też wydaje mi się, że to zupełnie logiczna droga. Uważała, że to był taki czas, w którym najważniejsze jest służyć Polsce - i służyła na innym polu” – powiedział.

Aktor Teatru Nowego Aleksander Machalica powiedział PAP, że o wielkości Cywińskiej świadczy jej niezłomna postawa w trudnych politycznie czasach.

„To było widać w jej spektaklach, to było również w całym jej zespole. W trudnym czasie stanu wojennego ona tutaj dała pracę wielu osobom z opozycji, które nie mogły znaleźć pracy gdzie indziej. Na miarę możliwości stwarzała familiarną atmosferę i każdy tu czuł się doceniony. Miała ogromną umiejętność integrowania ludzi, bardzo trafnie wyznaczała każdemu zadanie w zespole i mówiła: jesteś w tym niezastąpiony” – powiedział.

Do tej pory Teatr Nowy w Poznaniu nosił imię Tadeusza Łomnickiego. Aktor przebywając gościnnie w 1992 w Poznaniu, zasłabł na scenie podczas prób do spektaklu "Król Lear" i zmarł tego samego dnia. Teraz jego imię nosić będzie scena duża.

Przewodniczący Rady Miasta Poznania Grzegorz Ganowicz powiedział PAP, że zmiana patrona teatru nie powinna dziwić.

„Teatr Nowy nie byłby tym, czym jest, gdyby nie Izabella Cywińska. Ona go na nowo stworzyła i zbudowała. To nie jest ruch przeciwko Tadeuszowi Łomnickiemu - tamten wybór pewnie był podyktowany również tą emocją, że on tu umarł, ale on nie ginie przecież z przestrzeni Teatru Nowego. Dla mnie, tak jak dla wielu osób, to jest oczywiste, że Teatr Nowy równa się Izabella Cywińska. On jest taki dlatego, że ona tak go wymyśliła” – powiedział.

Także Aleksander Machalica ocenił, że pamięć o Łomnickim "nie ponosi krzywdy".

"Na Izabellę Cywińską należy patrzeć jako na osobę, która stworzyła ten teatr, stworzyła ten zespół, dała mu markę, dała mu jakość przez tyle lat dyrektorowania. Ten teatr stał się jedną z najważniejszych scen w Polsce” – powiedział.

Izabella Cywińska (1935-2023), reżyserka teatralna i filmowa, krytyczka filmowa, w latach 1970-1973 kierowała Teatrem im. Wojciecha Bogusławskiego w Kaliszu, a w latach 1973-1989 – Teatrem Nowym w Poznaniu. W latach 1989-1990 sprawowała urząd ministra kultury i sztuki w rządzie Tadeusza Mazowieckiego.

W latach 1990-1994 pełniła funkcję prezesa Fundacji Kultury, jednocześnie w latach 1992- 1994 zasiadała w Radzie ds. Kultury przy Prezydencie RP. W latach 2008-2011 była dyrektorem artystycznym Teatru Ateneum w Warszawie.

W uzasadnieniu uchwały Sejmiku Województwa Wielkopolskiego o zmianie patrona poznańskiego teatru zapisano, że Cywińska obejmując dyrekcję Nowego podjęła się stworzenia niezwykle wyrazistego profilu repertuarowego i znakomitego, zintegrowanego wspólną pasją zespołu. Dzięki jej staraniom powstała instytucja słynąca w całej Polsce nie tylko z wysokiego poziomu wypowiedzi artystycznych, ale również z niezwykłej siły budowania wspólnoty i tożsamości Wielkopolan.

"Wybitne inscenizacje z lat 70. i 80. XX wieku charakteryzowały się przede wszystkim odwagą w diagnozowaniu PRL-owskiej rzeczywistości oraz celnym dozowaniem aluzji i metafory. Z mocy wspólnotowych doświadczeń tamtych przedstawień obecny Teatr Nowy korzysta do dziś, goszcząc na widowni pokolenia wychowane na spektaklach samej Izabelli Cywińskiej, jak i innych wybitnych twórców, którzy u jej boku zaczynali swoje artystyczne wędrówki" - głosi tekst uzasadnienia. (PAP)

autor: Rafał Pogrzebny

rpo/ aszw/